پایان نامه بررسی رابطه بین هوش معنوی و رضایت شغلی و تعهد سازمانی کارکنان بانک ملی

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت

عنوان:

بررسی رابطه بین هوش معنوی، رضایت شغلی و تعهد سازمانی: مطالعه موردی کارکنان بانک ملی

با فرمت قابل ویرایش word

تعداد صفحات: 120  صفحه

تکه های از متن به عنوان نمونه :

فهرست مطالب:

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………..2

2-1- بیان مسئله …………………………………………………………………………………………………………………2

3-1- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق ……………………………………………………………………………………….4

4-1- اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………..6

1-4-1- هدف اصلی تحقیق ……………………………………………………………………………………………………..6

1-4-2- اهداف فرعی تحقیق …………………………………………………………………………………………………..6

5-1- فرضیه‌های تحقیق ………………………………………………………………………………………………………….6

1-5-1- فرضیه‌های اصلی تحقیق ……………………………………………………………………………………………….6

1-5-2- فرضیه‌های فرعی تحقیق ……………………………………………………………………………………………….6

6-1- نوع تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………..7

7-1- روش گردآوری داده‌ها ……………………………………………………………………………………………………..7

8-1- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها …………………………………………………………………………………………….8

9-1- تعریف واژه‌ها و اصطلاحات تخصصی ………………………………………………………………………………8

1-9-1- هوش معنوی ………………………………………………………………………………………………………………..8

1-9-2- رضایت شغلی ………………………………………………………………………………………………………………8

1-9-3- تعهد سازمانی ………………………………………………………………………………………………………………8

10-1- قلمرو مکانی تحقیق ………………………………………………………………………………………………………9

11-1- قلمرو زمانی تحقیق ………………………………………………………………………………………………………..9

فصل دوم: ادبیات تحقیق

1-2- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………….11

2-2- هوش معنوی …………………………………………………………………………………………………………………11

2-2-1- هوش ……………………………………………………………………………………………………………………….12

2-2-2- چهارچوب نظری هوش معنوی ……………………………………………………………………………………….13

2-2-3- تعاریف و مفاهیم هوش معنوی ……………………………………………………………………………………….14

2-2-4- ابعاد هوش معنوی ………………………………………………………………………………………………………15

2-2-4-1- الهیات ……………………………………………………………………………………………………………15

2-2-4-2- توجه و آگاهی ……………………………………………………………………………………………….16

2-2-4-3- ادراک فراحسی ……………………………………………………………………………………………..16

2-2-4-4- اجتماع …………………………………………………………………………………………………………..16

2-2-4-5- قوه عقلانی …………………………………………………………………………………………………….16

2-2-4-6- ضربه روحی …………………………………………………………………………………………………..16

2-2-4-7- معنویت دوران کودکی ………………………………………………………………………………….16

2-3- رضایت شغلی ……………………………………………………………………………………………………….16

2-3-1- مفهوم رضایت شغلی ……………………………………………………………………………………………..17

2-3-2- مولفه های رضایت شغلی …………………………………………………………………………………..19

2-3-2-1- میزان پرداخت ………………………………………………………………………………………………..19

2-3-2-2- استقلال کاری …………………………………………………………………………………………………19

2-3-2-3- وظایف کاری …………………………………………………………………………………………………19

2-3-2-4- سیاست های سازمانی …………………………………………………………………………………..19

2-3-2-5- تعامل …………………………………………………………………………………………………………….19

2-3-2-6- شأن و مقام شغلی …………………………………………………………………………………………19

2-4- تعهد سازمانی …………………………………………………………………………………………………………20

2-4-1- مفهوم تعهد سازمانی …………………………………………………………………………………………….20

2-4-2- ابعاد تعهد سازمانی ………………………………………………………………………………………………..23

2-4-2-1- تعهد عاطفی …………………………………………………………………………………………………..23

2-4-2-2- تعهد مستمر …………………………………………………………………………………………………..23

2-4-2-3- تعهد هنجاری …………………………………………………………………………………………………23

2-5- مروری بر تحقیقات صورت گرفته در مورد متغیرهای تحقیق …………………………………………….24

2-5-1- هوش معنوی و رضایت شغلی …………………………………………………………………………………24

2-5-2- هوش معنوی و تعهد سازمانی ………………………………………………………………………………..24

2-5-3- رضایت شغلی و تعهد سازمانی ……………………………………………………………………………..24

2-6- مدل مفهومی پژوهش …………………………………………………………………………………………….25

2-7- جمع بندی و خلاصه فصل دوم ………………………………………………………………………………….26

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………..28

3-2- روش پژوهش ……………………………………………………………………………………………………..28

3-3- جامعه آماری و روش نمونه گیری ………………………………………………………………………………30

3-4- روش گردآوری داده‌ها ……………………………………………………………………………………………..31

3-5- روایی و پایایی پرسش‌نامه …………………………………………………………………………………..32

3-5-1- پایایی پرسش‌نامه ……………………………………………………………………………………………32

3-5-2- روایی پرسش‌نامه …………………………………………………………………………………………..33

3-5-2-1- روایی محتوای پرسش‌نامه ………………………………………………………………………..34

3-5-2-2- روایی عاملی پرسش‌نامه …………………………………………………………………………..34

3-6- روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات ………………………………………………………………………36

3-6-1- آزمون میانگین یک جامعه آماری …………………………………………………………………………37

3-6-2- ضریب همبستگی …………………………………………………………………………………………….37

3-6-3- مدل سازی معادلات ساختاری ……………………………………………………………………………38

3-6-4- تجزیه و تحلیل واریانس فریدمن …………………………………………………………………….40

3-7- جمع بندی و خلاصه فصل سوم ……………………………………………………………………………….41

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها

4-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………….43

4-2- آمار توصیفی ……………………………………………………………………………………………………..43

4-2-1- وضعیت افراد پاسخ‎دهنده از نظر جنسیت ………………………………………………………..44

4-2-2- وضعیت افراد پاسخ‎دهنده از نظر سن ………………………………………………………………….44

4-2-3- وضعیت افراد پاسخ‎دهنده از نظر میزان تحصیلات ………………………………………………..45

4-3- آمار استنباطی ………………………………………………………………………………………………….45

4-3-1- آزمون میانگین یک جامعه آماری …………………………………………………………………….45

4-3-1-1- وضعیت موجود ابعاد و شاخص‌های هوش معنوی ………………………………………..47

4-3-1-2- وضعیت موجود ابعاد و شاخص‌های رضایت شغلی ……………………………………51

4-3-1-3- وضعیت موجود ابعاد و شاخص‌های تعهد سازمانی ……………………………………55

4-3-2- آزمون همبستگی پیرسون ……………………………………………………………………………..57

4-3-3- تحلیل عاملی تائیدی …………………………………………………………………………………..59

4-3-3-1- مدل اندازه‌گیری هوش معنوی ……………………………………………………………………..60

4-3-3-2- مدل اندازه‌گیری رضایت شغلی ……………………………………………………………………..64

4-3-3-3- مدل اندازه‌گیری تعهد سازمانی ……………………………………………………………………..68

4-3-4- مدل سازی معادله ساختاری …………………………………………………………………………….70

4-3-5- آزمون فریدمن ………………………………………………………………………………………………73

4-3-5-1- رتبه بندی ابعاد هوش معنوی ……………………………………………………………………….74

4-3-5-2- رتبه بندی ابعاد رضایت شغلی ………………………………………………………………………75

4-3-5-3- رتبه بندی ابعاد تعهد سازمانی ………………………………………………………………………76

4-4- جمع‌بندی و خلاصه فصل چهارم …………………………………………………………………………….77

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات

5-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………….79

5-2- بحث و نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………………..79

5-3- پیشنهادهای مبتنی بر نتایج …………………………………………………………………………………86

5-4- محدودیت‌های تحقیق …………………………………………………………………………………………88

5-5- پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی ……………………………………………………………………….88

5-6- جمع‌‌بندی و خلاصه فصل پنجم ………………………………………………………………………….89

پیوست

1- پرسش‌نامه تحقیق ………………………………………………………………………………………….91

2- منابع ……………………………………………………………………………………………………………..97

- مقدمه

امروزه، مدیران سازمان‌ها در تلاشند تا با بهره‌گیری از منابعی که در اختیار دارند بهره‌وری سازمان خود را افزایش دهند. شایان ذکر است که از میان منابع متعددی که یک سازمان در اختیار دارد، از منابع انسانی به عنوان یکی از مهم‌ترین آن‌ها یاد می‌شود. لذا، اکنون که اهمیت کارکنان به عنوان منبعی گران‌بها برای سازمان‌ها درک شده است، شایسته است تا به عواملی پرداخته شود که منجر به افزایش عملکرد نیروی انسانی سازمان‌ها می‌شود. از این رو، مطالعات متعددی به بررسی تعهد سازمانی پرداخته‌اند. تعهد سازمانی مانند مفاهیم دیگر رفتار سازمانی به شیوه‌های متفاوت تعریف شده است. معمولی‌ترین شیوه برخورد با تعهد سازمانی آن است که تعهد سازمانی را نوعی وابستگی عاطفی به سازمان درنظر می‌گیرند .براساس این شیوه، فردی که به شدت متعهد است، هویت خود را از سازمان می‌گیرد، در سازمان مشارکت دارد و با آن در می‌آمیزد و از عضویت در آن لذت می‌برد. در محیط رقابتی کنونی، سازمان‌ها خواستار به‌خدمت گرفتن کارکنانی هستند که نه ‌تنها وظایف تعریف شده را به بهترین نحو انجام می‌دهند بلکه به میل و خواست خود به انجام وظایفی می‌پردازند که جزء وظایف رسمی شغلشان نیست، ولی، در بهبود عملکرد سازمان مفید است.

با مطالعه ادبیات مربوط به تعهد سازمانی و پی‌بردن به نتایج مثبت آن در سازمان، این نکته به ذهن خطور می‌کند که چه عواملی در بروز این پدیده در سازمان‌ها نقش موثری بازی می‌کنند. لذا، شناسایی و به‌کارگیری عوامل مرتبط با تعهد سازمانی، سازمان‌ها را در نیل به اهدافشان یاری خواهد کرد.

2-1- بیان مسئله

این روزها، شاهد پیشرفت تکنولوژیکی متناوب و افزایش بی‌نظیر تسهیلات رفاهی در سراسر دنیا هستیم. متأسفانه، نتیجه این پیشرفت‌ها کم‌رنگ شدن ارزش‌ها در زندگی افراد است که این امر می‌تواند توضیح مختصری راجع به این موضوع باشد که چرا افراد زیادی در جامعه ما افسرده و پریشان هستند[107]. هاوارد و همکارانش[55] به نقل از ادواردز، ایمونز، فرای و کوهن، هاید و مایر می‌گویند که اخیرا ایده معنویت در نشریات مختلف در حال افزایش است. با توجه به این واقعیت که افراد به طور ذاتی دارای ظرفیت معنوی می‌باشند[105]، به نظر می‌رسد افرادی که بین معنویت و حرفه خود یکپارچگی ایجاد می‌کنند، به حرفه خود نه به عنوان یک شغل ساده بلکه به عنوان یک مأموریت می‌نگرند. به عقیده آیرانسی[29]، معنویت محیط کاری باعث افزایش عملکرد کارکنان می‌شود. کارکنانی که در یک محیط مثبت معنوی فعالیت می‌کنند عملکرد کاری بالاتری را از خود نشان می‌دهند[56]. ضمنا، این عقیده وجود دارد که معنویت محیط کاری باعث افزایش رقابت‌پذیری سازمانی[78]، سود دهی[68] و افزایش عملکرد سازمان می‌شود[32 و 43]. علاوه بر این، در نشریات مختلف، عوامل دیگری نیز مشاهده می‌شوند که بر عملکرد سازمانی تأثیر گذار هستند. در صنعت خدمات، شواهد حاکی از وجود رابطه‌ی مثبت بین رضایت شغلی و عملکرد کارکنان و نیز رابطه‌ی مثبت بین رضایت شغلی کارکنان و ادراک مشتریان از کیفیت خدمات است[50 و 109]. این امر پذیرفته شده که کارکنان راضی‌تر خدمات بهتری را به مشتری ارائه خواهند داد[90] و در نتیجه باعث افزایش وفاداری مشتریان خواهند شد. بنابراین، داشتن مشتریان وفادار در این محیط رقابتی باعث افزایش سوددهی سازمان و افزایش سهم بازار خواهد شد[74]. رضایت شغلی موضوع مهمی برای مدیران است چرا که کاهش رضایت شغلی افراد باعث افزایش غیبت[81 و 92] و نیز افزایش میزان انصراف و جابجایی می‌شود[86 و 99].

به نقل از کاریوان[36]، نظر غالب در ادبیات موضوعی مقالات مختلف – لینکلن و کالیبرگ، مودی و همکاران، مویلر و همکاران، پرایس و مویلر، والاس حاکی از این است که رضایت شغلی موجب تعهد سازمانی می‌شود و زینب آبادی[110] نیز به نقل از گارتنر و تستا می‌گوید رضایت شغلی مقدم بر تعهد سازمانی است. کیم و همکارانش[62] معتقد هستند که کارکنان با رضایت شغلی نسبت به کارکنان با عدم رضایت شغلی سطوح تعهد سازمانی بالاتری دارند. بنابراین موبلی[70] بیان می‌کند که اگر عدم رضایت کارکنان از شغلشان افزایش یابد، تمایل آنها برای ترک شغل افزایش می‌یابد.

تعهد سازمانی با انگیزش کارکنان، عملکرد شغلی و رضایت رابطه‌ی مثبت و با غیبت، جابجایی و استرس رابطه‌ی منفی دارد[65].

بانک ملی ایران به عنوان بزرگترین بانک جهان اسلام با در اختیار داشتن بالغ بر 40 هزار کارمند یک سازمان خدماتی نسبتا بزرگ محسوب می‌شود که مانند هر سازمان خدماتی دیگر، نیروی انسانی آن به لحاظ برخورداری از قدرت اندیشه، خلاقیت و نوآوری بزرگترین دارایی آن محسوب می‌شود. نیروی انسانی، بر خلاف سایر منابع، با بکارگیری کاهش نمی‌یابد و مستهلک نمی‌شود بلکه هر چقدر از اندیشه و فکر او بیشتر استفاده شود به همان اندازه توانایی‌اش بهبود می‌یابد. از طرف دیگر مشارکت نیز یکی از نیازهای فرا ‌مرتبه انسان‌ها به شمار می‌رود که ریشه در فطرت بشری دارد. افرادی که در امور و فعالیت‌های سازمان شرکت نمایند و از اندیشه و فکر خود استفاده کنند، علاوه بر پیشرفت سازمان، در جهت تعالی و رشد خویش نیز گام برداشته‌اند. به عبارت دیگر نیروی انسانی وفادار، سازگار با اهداف و ارزش‌های سازمانی و متمایل به حفظ عضویت سازمانی که حاضر است فراتر از وظایف مقرر، با تعهد سازمانی بالا و عشق و علاقه به سازمان فعالیت کند، می‌تواند عامل مهمی در موفقیت و اثر بخشی او در مسیر تعالی سازمان و اهداف آن باشد.

بر این اساس و با توجه به تأثیرگذاری و حساسیت عامل انسانی در اقدامات این سازمان در پی آنیم که علاوه بر محاسبه میزان تعهد سازمانی کارکنان شعب بانک ملی استان مازندران، به شناسایی عوامل موثر بر تعهد سازمانی –رضایت شغلی و هوش معنوی- و وجود رابطه‌ی معنادار بین آنها بپردازیم.

3-1- ضرورت انجام تحقیق

تعهد سازمانی عامل مهمی در رفتار کارکنان یک سازمان و از عوامل مهم در بازده و کارآیی سازمان‌‌ها می‌باشد. شخص دارای تعهد سازمانی نسبت به سازمان خود احساس وفاداری بسیار قوی دارد و بنابراین همیشه و در همه حال با جدیت و تلاش فراوان سعی در نیل به اهداف سازمانی دارد و انجام درست وظایف خود را سرلوحه کارهایش قرار می‌دهد و در صدد است دیگران را نیز برای کار و تلاش بیشتر و مفیدتر برای سازمان و داشتن تعهد سازمانی تهییج نماید و از عملکرد خوب همکاران در این زمینه شاد و مسرور و از کارکرد بد و ضعیف آنها ناراحت و نگران است.

علاوه بر این از تعهد ­سازمانی به‌عنوان عامل مهمی برای درک، فهم و پیش‌بینی رفتار سازمانی و پیش‌بینی‌کننده خوبی برای تمایل به باقی ماندن در شغل یاد شده است. تعهد و پایبندی مانند رضایت، دو نگرش نزدیک به هم هستند که بر رفتارهای مهمی‌مانند جابجایی و غیبت اثر می­گذارند. همچنین تعهد و پایبندی می­تواند پیامدهای مثبت و متعددی داشته باشد.

اندیشه تعهد، موضوعی اصلی در نوشته­های مدیریت است. این اندیشه، یکی از ارزش­های اساسی است که سازماندهی بر آن متکی است و کارکنان بر اساس ملاک تعهد، ارزشیابی می­شوند. اغلب مدیران اعتقاد دارند که این تعهد، برای اثربخشی سازمانی ضرورتی تام دارد.

همچنین مطالعات مختلف در سازمان­های مختلف نشان می­دهد، برای این‌که کارکنان بتوانند کارآیی بیش­تر و تمایل قوی برای ماندن در شغل خود داشته باشند از دلبستگی شغلی نیز برخوردار باشند و همچنین احساس تعهد بالایی به انجام وظایف خود نمایند که این خود، موجب احساس مسئولیت، درک عمیق از شغل و از خودگذشتگی می­شود.

با توجه به اهمیت مبحث تعهد سازمانی و عوامل مرتبط با آن، پژوهشی که رابطه بین هوش معنوی، رضایت شغلی و تعهد سازمانی را بررسی کرده باشد یافت نشد. لذا، در این پژوهش سعی بر آن است تا موضوع فوق‌الذکر را در کارکنان بانک ملی استان مازندران مورد بررسی قرار دهد.

4-1- اهداف تحقیق

1-4-1-هدف اصلی تحقیق

هدف اصلی تحقیق حاضر، بررسی رابطه بین هوش معنوی، رضایت شغلی و تعهد سازمانی کارکنان بانک ملی استان مازندران است.

2-4-1- اهداف فرعی تحقیق

علاوه بر این، اهداف فرعی تحقیق حاضر به شرح زیر می‌باشد: بررسی مولفه‌های هوش معنوی، بررسی مولفه‌های رضایت شغلی و بررسی مولفه‌های تعهد سازمانی.

پایان نامه بهمراه پرسش نامه + تعداد  رفرنس بالا

و......

پیش بینی انگیزش تحصیلی دانش آموزان بر اساس هوش معنوی و رضایت زناشویی مادر

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)

گرایش: روانشناسی تربیتی

 

عنوان :

پیش بینی انگیزش تحصیلی دانش آموزان

بر اساس هوش معنوی و رضایت زناشویی مادر

با فرمت قابل ویرایش word

تعداد صفحات:130  صفحه

تکه های از متن به عنوان نمونه :

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                    صفحه

چکیده 1

فصل اول کلیات پژوهش… 2

1-1- مقدمه. 3

1-2- بیان مساله. 4

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش… 8

1-4- هدف پژوهش… 9

1-5- فرضیه‌های پژوهش… 9

1-6- سوال پژوهش… 9

1-7- تعاریف مفهومی.. 9

1-8- تعاریف عملیاتی.. 10

فصل دوم پیشینه پژوهش… 12

مقدمه. 13

2-1- انگیزش تحصیلی.. 13

2-1-1- مبانی نظری انگیزش… 15

2-1-2-مولفه های مرتبط با انگیزش تحصیلی.. 23

2-2- هوش معنوی : 30

2-2-1مبانی نظری هوش معنوی.. 32

2-3- رضایت زناشویی.. 46

2-3-1- مبانی نظری رضایت زناشویی.. 48

2-4-پیشینه پژوهش… 68

پیشینه پژوهش در خارج از کشور. 71

فصل سوم روش شناسی پژوهش… 73

مقدمه. 84

3-1- روش پژوهش… 84

3-2- جامعه آماری.. 84

3- 3- حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 84

3-4- ابزارهای اندازه‌گیری و اعتبار و روایی آن‌ها 86

3-4-1- مقیاس انگیزش تحصیلی(AMS) 86

3-4-2- پرسش‌نامه هوش معنوی.. 88

3-4-3-پرسش‌نامه رضایت زناشویی انریچ. 89

3-5- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 94

فصل چهارم یافته های پژوهش… 95

مقدمه. 96

4-1 : داده‌های توصیفی.. 96

4-2 :  تحلیل داده‌ها 102

فصل پنجم نتیجه گیری.. 108

مقدمه. 109

5-1 بحث در چهار چوب فرضیه پژوهش… 110

5-2 محدودیت پژوهش… 112

5 -3پیشنهادهای پژوهش… 112

منابع. 114

فهرست جداول

عنوان                                                                                                    صفحه

جدول 3-1 ضرایب اعتبار پرسش‌نامه انگیزش تحصیلی در پژوهش حاضر. 88

جدول 4-1: شاخص‌های توصیفی انگیزش تحصیلی، هوش معنوی و رضایت زناشویی.. 97

جدول 4-2 : ماتریس همبستگی انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان و هوش معنوی مادران. 102

جدول 4-3 : ماتریس همبستگی انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان و رضایت زناشوئی مادران. 103

جدول 4-4: خلاصه تحلیل رگرسیون گام به گام پیش‌بینی انگیزش درونی دانش‌آموزان از طریق هوش معنوی و رضایت زناشوئی مادران. 104

جدول 4-5: خلاصه تحلیل رگرسیون گام به گام پیش‌بینی انگیزش بیرونی دانش‌آموزان از طریق هوش معنوی و رضایت زناشوئی مادران. 105

جدول 4-6: خلاصه تحلیل رگرسیون گام به گام پیش‌بینی بی انگیزشی دانش‌آموزان از طریق هوش معنوی و رضایت زناشوئی مادران. 106

جدول 4-7: خلاصه نتایج پژوهش… 107

فهرست  نمودار

عنوان                                                                                                    صفحه

نمودار 4-1: توزیع فراوانی نمرات انگیزش درونی.. 98

نمودار 4-2: توزیع فراوانی نمرات انگیزش بیرونی.. 99

نمودار 4-3: توزیع فراوانی نمرات بی انگیزشی.. 100

نمودار 4-4: توزیع فراوانی نمرات رضایت زناشوئی.. 101

نمودار 4-5: توزیع فراوانی نمرات هوش معنوی.. 102

چکیده

این پژوهش با هدف پیش‌بینی انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان بر اساس هوش معنوی و رضایت زناشویی مادر انجام شد. نمونه آماری 200 نفر است.‌روش نمونه‌گیری در این پژوهش، نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چند مرحله‌ای است.  3پرسش‌نامه‌ این پژوهش شامل: پرسش‌نامه انگیزش تحصیلی والرند برای دانش‌آموزان و پرسش‌نامه‌های هوش معنوی عبداله‌زاده و رضایت زناشویی انریچ برای مادران می‌باشد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی(شامل: فراوانی، میانگین ، واریانس و رسم نمودارها) و آمار استنباطی(شامل: ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام) استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد بین نمرات انگیزش درونی دانش‌آموزان با هوش معنوی مادران ارتباط مستقیم و معنی‌داری وجود دارد همچنین بین بی‌انگیزشی تحصیلی دانش‌آموزان با هوش معنوی مادران ارتباط معکوس و معنی‌داری وجود دارد اما بین انگیزش‌بیرونی دانش‌آموزان با هوش معنوی مادران ارتباط معنی‌داری مشاهده نشد. از طرفی نتایج نشان می‌دهد که بین نمرات انگیزش‌درونی و انگیزش بیرونی  دانش‌آموزان با رضایت زناشوئی مادران ارتباط مستقیم و معنی‌داری وجود دارد همچنین با افزایش نمرات رضایت زناشوئی مادران، نمرات بی‌انگیزشی تحصیلی دانش‌آموزان کاهش می‌یابد.

واژگان کلیدی: انگیزش تحصیلی، هوش معنوی، رضایت زناشویی

فصل اول کلیات پژوهش

1-1- مقدمه

انگیزش، دانش‌آموز را آماده برای دریافت محرک یا محرک‌های خاص می‌کند. عوامل متعددی مانند: تغییر، تکرار، شدت و تازگی در جلب دقت تاثیر فراوان دارد. ولی آن‌چه دقت و توجه دانش‌آموز را برای مدت معینی روی امر خاص متمرکز می‌سازد انگیزش و علاقه است. انگیزش و رغبت از لحاظ تربیتی نقطه شروع فعالیت‌ها را تشکیل می‌دهد. برای اینکه شاگرد موضع خاصی را مورد توجه و دقت قرار دهد باید علاقه‌مند به آن باشد. ارتباط مطلوب درسی با احتیاجات اساسی دانش‌آموزان نیز سبب جلب رضایت آنها به مطالب درسی می‌شود (اسپالدینگ^[1]،1384،ص 33).

در عصر حاضر تعلیم و تربیت و به طور کلی تحصیل بخش مهمی از زندگی فرد را تشکیل می‌دهد، علاوه بر این کیفیت و کمیت این تحصیل نیز نقش مهمی در آینده فرد ایفا می‌کند. نزدیک به یک قرن است که روانشناسان به صورت گسترده در تلاش برای شناسایی عوامل پیش‌‌بینی‌کننده پیشرفت تحصیل می‌باشند (نریمانی، سلیمانی، 1392).

انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان متشکل از اعتقادات و باورهای پیچیده و پویایی است که در طول دوره تحصیل به وجود می‌آید و باعث می‌شود که دانش‌آموز به دیدگاهی پایدار و جامع از توانمندی‌ها و شایستگی‌ها در زمینه فراگیری آموزشگاهی نایل شود و خود پنداره خانوادگی قسمتی از خود پنداره تحصیلی است که نشان دهنده کیفیت روابط دانش‌آموز با والدین است و مشخص می‌کند که تا چه میزان فرزندان از زندگی در کنار والدین رضایت داشته و از آن لذت می‌برند. به بیانی دیگر خانواده به عنوان واحدی اجتماعی دارای بیشترین و عمیق‌ترین مناسبات انسانی است. علاوه براین‌که، منبع اولیه نیازهای اساسی فرد محسوب می‌شود، موقعیت‌های متعددی برای یادگیری وشکل‌گیری نگرش‌ها و تشکیل باورهای فرد را فراهم می‌آورد. خانواده در کنار مسئولیت آموزشی و تربیتی فرزندان، در رفع نیازهای جسمانی، روانی و انتقال ارزشهای اجتماعی نقش بسیار مؤثری دارد. فرد در بستر خانواده خواسته‌های جامعه را می‌آموزد و این شناخت او را به گزینش رفتارهای معین رهنمون می‌سازد (مصلحی، 1392).

متاسفانه باید اقرار کرد که ریشه و اساس بسیاری ازمشکلات فرزندان، از جمله: افت تحصیلی و بی‌انگیزگی‌ دانش‌آموزان به تحصیل، از درون خانواده‌ها نشات می‌گیرد. چه بسیارند دانش‌آموزانی که از انگیزه‌های لازم و کافی برای درس خواندن و یادگیری برخوردار نیستند و در راس همه دلایلی که آنان را نسبت به تحصیل،  درس و کتاب بی‌انگیزه کرده است، نگرش‌ها و باورهای غلطی است که بعضا در محیط خانواده فراگرفته‌اند. برخی رفتارهای غلط و نا‌آگاهی‌های والدین، انگیزه‌، این مهم‌ترین و اصلی‌ترین عامل در پیشرفت تحصیلی را در درون فرزندان از میان برده است. هنگامی که خانواده‌ها از نقش نظارتی خود در فعالیت های آموزشی و تربیتی فرزندان غافل می‌شوند.  وقتی در درون خانه نگرش‌ها و باور‌های غلطی درباره تحصیل و علم‌آموزی در ذهن فرزندان شکل می‌گیرد؛ وقتی حمایت خانواده‌ها از فرزندان در دوره‌های مختلف تحصیل کمرنگ و یا از بین رفته است ؛ وقتی محیط‌های خانوادگی بعضا به محیط‌های سرد و بی‌روح مبدل گشته‌اند و گاها والدین از وضعیت تحصیلی فرزندان خود بی‌خبرند و ارتباط والدین و فرزندان به دلایل متعددی همچون اشتغال تمام وقت والدین در بیرون از خانه به حد‌اقل ممکن رسیده است دیگر چه انتظاری می‌توان داشت که چرخ موفقیت تحصیلی فرزندان به درستی و در جهت مثبت پیش رود. بدیهی است که در این میان ویژگی‌های شخصیتی مادر از جمله داشتن هوش معنوی وی و نیز رضایت او از زندگی زناشویی با همسرخویش می‌تواند در جهت تحکیم سلامت نظام خانواده سهم به سزایی داشته باشد و نوید این را بدهد که در چنین خانواده‌ای فرزندان با داشتن امید و آرامش خاطر  به سوی درس و پیشرفت تحصیلی روی آورند. با توجه به آنکه خانواده و ساختار حاکم بر آن از آغاز زندگی نقش به سزایی در شکل‌گیری انگیزه ایفا می‌کند‌؛ این پژوهش در نظر دارد انگیزش تحصیلی دانش آموزان را بر اساس هوش معنوی و رضایت زناشویی مادر پیش بینی نماید.

1-2- بیان مساله

بی‌انگیزه ‌بودن نسبت به تحصیل، گذشته از افت‌ تحصیلی و اتلاف منابع مادی منجر به ناامیدی و دلسردی دانش‌آموزان شده و زمینه را برای ایجاد مشکلات روحی و انحرافات اجتماعی فراهم می‌کند(امیری راد،1378). پرسش اساسی که معلمان و والدین خواستار پاسخ‌گویی به آن از جانب پژوهشگران و متخصصان تعلیم‌ و تربیت می‌باشند این است که چگونه می‌توان انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان را برانگیخت؟ انگیزش^[2] یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر یادگیری و پیشرفت ‌تحصیلی ‌است (کاوسیان‌ و همکاران،1384 ،ص85).

انگیزه اصطلاحی است که غالبا با انگیزش مترادف به کار می‌رود. با این حال می‌توان انگیزه را دقیق‌تر از انگیزش به عنوان حالت مشخصی که سبب ایجاد رفتار معینی می‌شود تعریف کرد. به عبارت دیگر، انگیزش عامل کلی مولد رفتار به حساب می‌آید در حالی که انگیزه را علت اختصاصی یک رفتار مشخص می‌دانند(سیف،1387). انگیزه و علاقه نقش عمده‌ای در جریان یاد‌گیری دانش‌آموزان ایفا می‌کند. انگیزش تمایل و علاقه به انجام چیزی است؛ حالتی است که تمایل به انجام عملی خاص را در فرد به وجود می‌آورد(هاشمی و همکاران،1389).

راش^[3](1994)، انگیزه را عالی‌ترین شاهراه یاد‌گیری دانسته، بدین معنی که هر چه انگیزه دانش‌آموز برای آموختن و تحصیل بیشتر باشد فعالیت و رنج و زحمت بیشتری را برای رسیدن به هدف نهایی متحمل خواهد شد(دایری‌پور، 1391).

پیام دیگری که بر آن تاکید شده این است که انگیزش در هر نظریه تربیتی مفهومی ریشه‌ای دارد. هنگامی که در نظام تربیتی شکستی رخ می‌دهد غالبا انگیزش نکوهیده می‌شود؛ چنانچه کودکان بومی استرالیا مرکزی یا کودکان سیاه پوست محروم آمریکایی نتوانند در مدرسه به خوبی از عهده برآیند، بسیاری از معلمانشان انگشت روی انگیزه آنان می‌گذارند و زمینه خانوادگی آنان را مسئول آن می‌دانند. خانوده کوچکترین واحد اجتماعی است که بوسیله ازدواج زن و مرد تشکیل می‌شود و با تولد فرزندان تکامل می‌یابد. اهمیت زندگی خانوادگی برای کودکان به مراتب از افراد بالغ بیشتر است. چراکه در اینجا است که کودک اولین تجربیات خود را در زیستن با دیگران می‌آموزد. در محیط خانواده است که پایه رشد و فعالیت‌های آینده کودک گذاشته می‌شود. اینکه در روابط ما با سایرین عشق و محبت حکمفرما است یا خصومت و نفرت، تا حد بسیار زیادی به تربیت خانوادگی بستگی دارد.  اصولا کلیه رفتارهای دوران نوجوانی، جوانی و بالاتر، چه اجتماعی باشد و یا ضد اجتماعی، در نتیجه تجربیات گذشته به وجود می‌آید و با توجه به این تجربیات است که می‌توان این حالات و رفتارها را توجیه کرد. بزهکاری در کودکان و نوجوانان هرچند می‌تواند به عوامل بسیار، ازجمله مشکلات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و… وابسته باشد؛ امّا در گام نخست این خانواده است که کودک را به مسیر صحیح هدایت می‌کند یا بستر گناه و جرم و انحراف را برای او مهیا می‌سازد. انسان به دلیل ویژگی اجتماعی بودن خود از بدو تولد تحت تأثیر افکار، عقائد و رفتار اطرافیان قرار می‌گیرد و بعدها به تقلید از این رفتارها و گفتارها، الگوهایی را که به نحوی در ارتباط با او هستند سرمشق رفتاری خود قرار خواهد داد .خمیرمایه مولفه‌های اصلی شخصیت متعادل و پویا یا متزلزل و آسیب‌پذیر کودکان و نوجوانان در کانون خانواده و در سایه تعامل مطلوب با والدین، به ویژه مادر، شکل می‌گیرد. متغیرهای بسیاری بر انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان اثر گذارند؛ از جمله می‌توان به هوش معنوی مادر اشاره نمود. هوش معنوی قادر است که هوشیاری یا احساس پیوند با یک قدرت برتر یا یک وجود مقدس را تسهیل کند یا افزایش دهد(سیسک و تورنس^[4]،2001).

مزلو‌^[5](1970) نیز با تاکید بر اهمیت و اعتبار تجربه‌های معنوی، آن را موضوعی موجه برای بررسی علمی دانسته و اصطلاح “تجربه اوج^[6]” را برای توصیف شهود، عرفان و روشن‌گری درونی به کار برده است. او بر آن است که در حالی که همه یا بیشتر افراد چنین تجربه‌هایی دارند بسیاری از آنان آن را سرکوب می‌کنند یا فرو می‌نشانند و آن را همچون منبعی برای درمان شخصیت، بالندگی شخصیت یا رضایت شخصی به کار نمی‌گیرند. زوهار و مارشال^[7](2000) نیز بر آنند که تجربه‌های معنوی، بینشی ژرف پدید می‌آورند که چشم‌اندازهایی نو و تازه به زندگی باز می‌کند. این بینش و چشم‌انداز نو شخص را قادر می‌سازد که از عهده کارها به خوبی برآید و به گونه‌ای خلاق راه حل‌هایی تازه برای مسائل زندگی خود بر‌گزیند. بنا براین یک مادر با هوش معنوی ، تجربه اوج و بینشی ژرف می‌تواند در تولید انگیزه تحصیلی فرزند خود نقش به سزایی داشته باشد. تالکوت پارسونز ، جامعه‌شناس معروف، بر اهمیت همانند سازی یا تطابق در یادگیری و اجتماعی شدن تأکید دارد. در فریضه او که بر اساس نظریه ی یادگیری اجتماعی استوار است، گفته شده که کودک با پدر و مادری که پر قدرت تر باشد، همانند سازی می‌کند. رضایت زناشویی مادر از جمله متغیرهای دیگری است که می‌تواند بر انگیزش تحصیلی فرزندان اثر‌گذار باشد. برخی والدین برای رشد شناختی فرزندشان سرمایه‌گذاری و برای یادگیری آنها وقت صرف می‌کنند در حالی که برخی دیگر چنین نمی‌کنند. خانواده با پیوند زناشویی شکل می‌گیرد و تداوم و بقای آن نیز به تداوم و بقای پیوند زناشویی وابسته است. علیرغم این‌که ازدواج رضایت‌بخش یکی از عوامل مهم بهداشت روانی جامعه محسوب می‌شود، ولی چنان‌چه ازدواج و زندگی خانوادگی شرایط نامساعدی برای ارضای نیازهای روانی زوجین ایجاد کند، نه تنها بهداشت روانی تحقق نمی‌یابد، بلکه آثار منفی و گاهی جبران ناپذیری را به جای می‌ گذارد، به طوری که اختلالات عصبی، افسردگی و خودکشی از پیامدهای اختلافات خانوادگی می‌باشند. به اعتقاد ویزمن ، شلدون و گورینک بسیاری از اختلالات روانپزشکی از جمله اختلالات جسمانی، شناختی، رفتاری و استرس تحت تأثیر آشفتگی زناشویی  به وجود می‌آیند(سلیمانیان و همکاران، 1384 ).

گاتفرید^[8] و همکارانش(1998، به‌ نقل از پیتنریچ و شانک^[9]،2002) برای بررسی نقش محرک شناختی در خانه بر روی انگیزش تحصیلی درونی کودکان تحقیقاتی انجام دادند، متغیر‌های محیط خانه در این تحقیقات عبارت بودند از: مباحث خانوادگی، شرکت در رخدادهای فرهنگی، بازدید از کتابخانه، سفر، اهمیت دادن به خواندن، امکان تدریس خصوصی، دسترسی به آلات موسیقی ، علاقه خانواده به موسیقی،  هنر وادبیات. این محققان محیط خانوادگی را وقتی که کودکان 8 ساله بودند و نیز انگیزش تحصیلی آنان را وقتی که 9، 10 و 13 ساله بودند ارزیابی کردند. نتایج نشان داد کودکانی که خانه آنها تحریک شناختی بیشتری را فراهم می‌کرد از 9 تا 13‌سالگی انگیزش تحصیلی بیشتری را نشان دادند و بنابراین می‌توان گفت که موارد فوق در صورت وجود رضایت زناشویی بین والدین افزایش یافته و تاثیرات مطلوبی بر انگیزش تحصیلی فرزندان آنان  بر جای خواهد گذاشت. با توجه به پژوهش‌های ساپینگتو ن که نارضامندی زناشویی و طلاق موجب بروز اختلال های جسمانی و روانی زوجین می‌شود. همچنین پژوهش کریگهد و نمروف که این نارضامندی زناشویی می‌تواند موجبات بزهکاری فرزندان  و به تبع آن عدم انگیزه تحصیلی  و افت‌ تحصیلی را فراهم آورد و در نهایت، از جانب خانواده‌های ناسالم، جامعه نیز آسیب خواهد دید(حیدری،1382).

با توجه به موارد ذکر شده پژوهش حاضر در صدد پاسخگویی به این سوال است که: آیا بین انگیزش‌ تحصیلی دانش‌آموزان با هوش معنوی مادر و رضایت زناشویی مادر رابطه‌ای وجود دارد؟

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش

امروزه آمار و ارقام حاکی از مشکلات آموزش و پرورش در وصول به اهدافی است که رسالت آموزش و پرورش را در جامعه توصیف می‌کند. نگاهی به گزارش‌های مربوط به هزینه‌های افت تحصیلی در بر‌نامه پنج سال اول نشان می‌دهد که هزینه‌های سر‌سام‌آوری را خرج عدم وجود انگیزه دانش‌آموزان به تحصیل کرده‌ایم(امیری ،1371؛ نقل از عطاری‌پور، 1385). به نظر می‌رسد شناسایی عوامل موثر در انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان به خصوص در زمان رشد و بلوغ که زمان انتخاب‌ها در پاسخ‌های اساسی دانش به کیستی خود است، اهمیت به سزایی داشته باشد. بی‌انگیزه بودن نسبت به تحصیل، گذشته از افت تحصیلی و اتلاف منابع مادی منجر به نا‌‌امیدی و دلسردی دانش‌آموزان شده و زمینه را برای ایجاد مشکلات روحی و انحرافات اجتماعی فراهم می‌کند(امیری‌راد، 1378). امروزه عدم وجود علاقه و انگیزش دانش‌آموزان و دانشجویان یکی از معضلاتی است که دست‌اندرکاران مسائل آموزشی در تعلیم و تربیت با آن مواجهه‌اند. شاید بتوان گفت افت سطح علمی  یا تحصیلی موجود در مدارس، رخوت و سستی که در حال حاضر کیفیت تعلیم و تربیت جامعه را تهدید می‌کند از پیامدهای این مسئله است(امیر افشاری، 1380). توسعه آموزش عالی می‌تواند در توسعه منابع انسانی جامعه نقش موثری داشته باشد و با تربیت متخصصان کارآمد زمینه را برای پیشرفت اقتصادی و اجتماعی مهیا سازد. در عین حال پیشرفت نظام آموزشی، وابسته به کارآمدی فعالیت‌های آن است. از نظام آموزشی بدون کارآیی نمی‌توان انتظار عملکردی موثرداشت. همه ساله آموزش و پرورش و خانواده‌ها سرمایه و هزینه‌های عظیمی را در جهت موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان صرف می‌کنند(زندی نیا،1389؛ نقل از دایری پور، 1391).

یافته‌ها و نتایج این پژوهش می‌تواند راهبردهای علمی و عملی را برای افزایش میزان انگیزش تحصیلی در اختیار مسئولان، کارگزاران و برنامه‌ریزان نظام آموزشی قرار دهد و به تبع آن میزان خسارت‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را کاهش دهد....